Administracja publiczna

Administracja publiczna – stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne.

Administracja publiczna dzieli się na:

• administracja rządowa, dzieląca się, ze względu na zakres jej działania,
  • centralną (Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, ministrowie oraz centralne organy administracji rządowej) ;
  • terenową (wojewoda i służby działające regionalnie). Organy administracji rządowej centralnej obejmują swoim zasięgiem całe terytorium kraju, natomiast organy administracji rządowej terenowej działają tylko na ściśle określonym terytorium.
• administracja państwowa, nie podlegająca rządowi. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Najwyższą Izbę Kontroli, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajową Radę Sądownictwa czy Narodowy Bank Polski.
• administrację samorządową trzech szczebli – gminnego, powiatowego oraz wojewódzkiego.

Samorząd terytorialny – informacja ogólna

Jednostka samorządu terytorialnego to wspólnota mieszkańców zamieszkująca określone terytorium. Samorząd to nie tylko radni albo urząd, lecz wszyscy obywatele, którzy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium.

W Polsce od 1998 r. obowiązuje trzystopniowy samorząd terytorialny – gmina, powiat, województwo.

• Każda z jednostek samorządu terytorialnego jest wspólnotą niezależną od innej, którą z mocy prawa tworzą zamieszkujący jej teren obywatele.
• Jednostki samorządu terytorialnego działają w granicach prawa. Oznacza to, że prawo reguluje zakres realizowanych przez nich zadań, sposób wydatkowania środków publicznych, zasady współpracy z innymi podmiotami.
• Każda jst wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, posiada osobowość prawną,
• Samodzielność jst podlega ochronie sądowej

Mieszkańcy mają wpływu na sposób sprawowania władzy, stanowienie prawa, kierunki rozwoju wspólnoty poprzez udział w wyborach powszechnych i wybór swoich reprezentantów do organów

• organ stanowiący – rady gminy (Rada Miasta) i
• organ wykonawczych – wójta, (Prezydent Miasta)

Działania organów samorządu terytorialnego są jawne. Ograniczenie jawności może wynikać wyłącznie z ustaw. Jawność działania organów obejmuje w szczególności:

• prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje organu stanowiącego posiedzenia jego komisji,
• dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów i komisji rady.

Samorząd podstawy prawne, zadania

Miasto Gdańsk jest gminą na prawach powiatu.

Funkcje organów w miastach na prawach powiatu sprawuje:

• rada miasta – organ uchwałodawczy
• prezydent miasta – organ wykonawczy

Organy wybierają mieszkańcy w wyborach bezpośrednich i powszechnych

Podstawą prawną działania gminy i gminy na prawach powiatu jest ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym i ustawa o samorządzie powiatowym.

Tak więc Gdańsk jest gminą, ale realizująca również zadani powiatu.

Gminę jest podstawową i najważniejszą jednostką samorządu terytorialnego zaspakajającą potrzeby mieszkańców.

Do jej zadań, zgodnie z Konstytucją RP, należą wszystkie zadania nie zastrzeżone przez ustawodawcę dla innych stopni jednostek samorządu terytorialnego. Mieszkańcy zamieszkujący określone terytorium tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową czyli przez gminę należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Zadania własne gminy w szczególności obejmują sprawy dotyczące:

• ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
• gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
• wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
• lokalnego transportu zbiorowego,
• ochrony zdrowia,
• pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
• gminnego budownictwa mieszkaniowego,
• edukacji publicznej,
• kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
• kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
• targowisk i hal targowych,
• zieleni gminnej i zadrzewień,
• cmentarzy gminnych,
• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
• utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
• polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
• wspierania i upowszechniania idei samorządowej,
• promocji gminy,
• współpracy z organizacjami pozarządowymi,
• współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Zadania powiatu

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, których celem jest wyrównywanie szans i zaspakajanie potrzeb mieszkańców powiatu w zakresie:

• edukacji publicznej,
• promocji i ochrony zdrowia,
• pomocy społecznej,
• polityki prorodzinnej,
• wspierania osób niepełnosprawnych,
• transportu zbiorowego i dróg publicznych,
• kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
• kultury fizycznej i turystyki,
• geodezji, kartografii i katastru,
• gospodarki nieruchomościami,
• administracji architektoniczno-budowlanej,
• gospodarki wodnej,
• ochrony środowiska i przyrody,
• rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
• ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,
• przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
• ochrony praw konsumenta,
• utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
• obronności,
• promocji powiatu,
• współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów. Gmina może również wykonywać zadania z zakresu administracji rządowej, z zakresu właściwości powiatu lub województwa na podstawie porozumienia zawartego z organami administracji. lub jednostkami samorządu terytorialnego. Wówczas gminie przysługują środki finansowe w wysokości koniecznej do wykonania zadań.

Zadania Rady Miasta Gdanska (ale też innych rad gminy)

Do wyłącznej właściwości Rady Miasta Gdańska należy:

• uchwalanie statutu gminy,
• ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności,
• powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu, oraz sekretarza gminy – na wniosek wójta,
• uchwalanie budżetu gminy, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium z tego tytułu,
• uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,
• ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki,
• podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych odrębnych ustawach,
• podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu,
• określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania,
• podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnym i regionalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych,
• stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy.

Pracami rady gminy kieruje wybrane z jej grona przewodniczącego i wiceprzewodniczący. Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Rada gminy w sprawach należących do jej kompetencji podejmuje uchwały. Szczególnymi rodzajami uchwała są akty prawa miejscowego, których zakres uregulowań określają ustawy.

Wójt, czyli Prezydent Miasta Gdańska

Organem wykonawczym gminy jest wójt. Natomiast w miastach powyżej 100.000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta. Dlatego ilekroć w opracowaniu użyte zostanie słowo wójt należy przez nie rozumieć również burmistrza i prezydenta

Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy, odpowiada za prawidłową gospodarkę finansową gminy i reprezentuje ją na zewnątrz.

Do zadań wójta należy w szczególności:

• przygotowywanie projektów uchwał rady gminy,
• określanie sposobu wykonywania uchwał,
• gospodarowanie mieniem komunalnym,
• wykonywanie budżetu,
• zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Decyzje wójta, nie dotyczące spraw indywidualnych, wydawane są w formie zarządzeń.

Wójt wykonuje swoje zadania przy pomocy urzędu gminy, któremu nadaje regulamin organizacyjny. W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy.

Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu gminy, uchwalanego na rok kalendarzowy. Gospodarka finansowa gminy jest jawna, a wójt informuje mieszkańców gminy o kierunkach polityki społecznej i gospodarczej oraz wykorzystywaniu środków budżetowych.

Nadzór nad działalnością organów Gdańska (Prezydenta i Rady Miasta)

Nadzór nad działalnością gminy sprawuje Prezes Rady Ministrów oraz wojewoda, a w zakresie spraw finansowych – regionalna izba obrachunkowa. Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność gminy tylko w przypadkach określonych ustawami. Nadzór nad wykonywaniem zadań gminy sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.

Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może – po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia – zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Skargę na uchwałę lub zarządzenie, o których mowa można wnieść do sądu administracyjnego w imieniu własnym lub reprezentując grupę mieszkańców gminy, którzy na to wyrażą pisemną zgodę.

Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej.